Географиялык абал

Чаек айыл аймагы Жумгал районунун чыгыш бөлүгүндө жайгашып, чыгыш тарабынан Байзак айыл аймагы, батыш тарабынан Мин-Куш-айыл аймагы, түштүктөн Тянь-Шань тоолору менен чектешип турат.

Айыл аймактын борбору – Чаек айылы.
Республиканын борборунан 360 км алыстыкта, ал эми облустун борборунан 240 км алыстыкта.
Айылдык аймак 1928-жылы түзүлгөн.

Чаек айыл аймагынын 2024-2029-жылдарга карата социалдык-экономикалык өнүгүү программасын (СЭӨП) түзүүнүн башкы максаты калктын ар тармактардагы жашоо денгээлин жогорулатуу, ошондой эле келечек муундун экономикалык, социалдык жана экологиялык бакубаттуулугун камсыздоону камтыйт.

Алардын арасында аялдар

2024-жылы Чаек айыл аймагынын тогуз айылы биригип жалпы калкы 18282 адам. Мунун ичинен 9026 аял жолдоштор түзөт. 2028-жылга карата калктын өсүшү 1% күтүлүүдө. Калктын ичинен эмгекке жарамдуу адамдар 12313 адам, мунун ичинен 5843 аялдар. Бүгүнкү күндө иш менен камсыз болгон калк -  2913 адам. Жумушсуздар 196 калк, мунун 74 аял жолдоштор. Айыл аймак боюнча жакырчылык деңгээли 1772 адам болсо, мунун себеби:

-Өнөр-жай кайра иштетүүчү, чакан кичи ишканалардын аздыгы
-Бизнес жаатында долбоорлордун жазылбагандыгы, маалыматтардын жетишсиздиги
-Жакырчылыктын денгээлин жоюудагы программалардын жоктугун
-Калктын туруктуу жумуш орду менен камсыз болуусунун жоктугу
-Калктын эмгекке жарамдуу катмарынын чет өлкөлөргө чыгып кетиши

Жогорудагы критерийлердин негизинде 2029-жылга 256 адамга жумушсуздук кыскарат. Буга себеп:

-Өнөр-жай кайра иштетүүчү, чакан кичи ишканаларды салуу, куруу үчүн ар кандай окутуу тренингдерди уюштуруп, долбоор жазууга үйрөтүү.
-Тигүү цехтерин өркүндөтүү менен үйдө отурган кыз-келиндерди жумушка тартып, колдоо.
-Бизнес баштоого, ишкерликти өнүктүрүүгө ар кандай окуу-семинарларды уюштуруу, калкка ар тараптан колдоо көрсөтүү
-Жумушсуздуктун деңгээлин төмөндөтүү үчүн айыл чарба, мал чарба продукцияларын кайра иштетүүчү чакан цех, ишканаларды салуу
-Айыл ичинде ички туризмди (кышкы-жайкы) өнүктүрүү
-Кол өнөрчүлүк, орто, чакан ишканаларды ачуу, тейлөө сферасын жакшыртуу (соода, желимдөө, АЗС) ж.б.

Эмгекке жарамдуу калктын ичинен миграцияга 2023-жылга 516 адам сыртка жумуш иштеп жана окууга кетишкен. 2029-жылга 188 адамга кыскарат. Себеби эмгекке жарамдуу адамдар айыл ичинен турак-жай жана жумуш менен камсыз болуп калат.

Таза ичүүчү суу менен камсыз кылуу: 2026-жылга карата калктын 100%  таза суу менен камсыз болот, себеби 2024-жылы айыл ичиндеги таза суу системасын жаныртуу долбоору ишке ашырылышы күтүлүүдө, долбоор ишке ашкан соң калкты таза суу менен камтуу жогорулайт. Бүгүнкү күндө таза суу маселеси төмөнкү көйгөйлөргө дуушар болууда:

-Чаек айылында суу түтүктөрү эскилиги жеткен, акыркы күндөрү авариялык өчүрүүлөр бирин-сирин бар, Беш-Терек, Кичи-Арал, Арал айылдарында таза суу тартыла элек;
-Кызыл-Жылдыз айылындагы жаңы конуштарга кошумча суу түтүктөрү тартылган эмес;
-Калк көбүнчө таза суу үчүн төлөмдөрдү өз убагында төлөбөй келет.

Үй чарбаларын катуу калдыктарды чыгаруу менен камтуу ошондой эле көйгөй болуп саналат жана 2024-жылы 85% деңгээлинде күтүлөт, төмөнкү көйгөйлөр жогорку пайызга жетишүүгө тоскоол болууда:

-Таштандылардын көп бөлүгү сорттолбойт же жок кылынбайт, бул таштанды полигонун башкарууга мүмкүн болбогон башаламандыкка алып келет;
-Таштанды контейнерлеринин жетишсиздиги;
-Таштандыларды чогултуу үчүн жумушчулардын жетишсиздиги, эмгек акынын аздыгы;
-Таштандыларды кайра иштетүүчү жабдуулардын жоктугу.

2023-жылдын башында таштанды чыгаруу тарифи ар бир үй үчүн 50, коммерциялык абоненттерге 100 сомдон белгиленген, 2024-жылга бул тариф 100% жогорулатуу пландалууда. 2024-жылы муниципалдык ишканага таштанды чыгаруучу атайын техника сатып алуу пландалууда жана муниципалдык менчикте турган техникаларды пайдалануу менен Кызыл-Жылдыз, Көк-Ой айылдарын катуу калдыктарды чыгаруу менен камтуу пландалууда

Ички жолдордун абалы: Айыл аймактын ички жолдорунун узундугу жалпы  60 км түзөт. 2023-жылы ААдагы асфальтталган жолдордун үлүшү 4,5 км  түзөт . ААнын жол тармагы төмөнкүдөй көйгөйлөргө туш болууда:

-АА аймагындагы ички жолдорду асфальттоого каражат жетишсиз;
-Айыл ичиндеги чоң жолдун боюнда жөө жүргүнчүлөр үчүн тротуардын толук кандуу талапка жооп бербегендиги;
-Керектүү сандагы жол белгилеринин жоктугу;
-Кээ бир үй чарбаларында үй, тосмо же дубал тротуар линиясына чейин созулат;
-Таштак жолдордо шагыл жок;

 Коомдук жайларды көчөлөрдү жарыктандыруу менен камтуу 2023-жылы 85% түздү, бул маселени чечүү каражаттын жетишсиздиги жана АА калкы тарабынан уюштурулган демилгелердин жоктугу менен татаалдашат.

100% га чейин жогорулатуу күтүлүүдө

Спорт: ААдагы спортчулардын саны 2024-жылга карата 421 адам деп болжолдонууда, бул чоң көрсөткүч эмес, бирок 2029-жылга карата спорттук машыгуу үчүн материалдык базаны өнүктүрүү жана спортту жайылтуу жолу менен аны 810 адамга жеткирүү пландаштырылууда. Айыл аймакта спорттун өнүгүшүнө төмөнкү маселелер таасир этет:

-Көк-Ой айылында заманбап талаптарга жооп берген заманбап спорт комплекстеринин жоктугу (талапка ылайык жооп берген спорт комплекс,спорт залдарда машыгууга балдардын саны өсөт);
-Спортчуларды даярдоо үчүн спорттук инвентарлар жетишсиз;
-Улуттук оюндарды өткөрүүгө колдоонун жоктугу;
-Улуттук ат оюндарын өткөрүү үчүн ипподромдун жоктугу;
-Аялдар үчүн атайын фитнес клубдун же атайын ден соолукту чыңдоо борборунун жоктугу;
-Чуркоо жана велосипед тебүү үчүн атайын бөлүнгөн/жабдылган аймактардын жоктугу.

Айыл өкмөт аппаратында жаштар менен иштөө жана спортту өнүктүрүү боюнча адистин жоктугунан улам каражаттын тартыштыгы курчуп жатат .

Маданий өнүгүү: Айыл аймакта 2 маданият үйү, 4 китепкана бар. 2023-жылга карата маданий иш-чараларга катышуучулардын саны 172ге жакын адамды түзөт, бул багытта дагы көйгөйлөр бар:

-Атайын уюштурулган маданий иш-чараларга көпчүлүктүн кайдыгерлиги;
-Маданият үйлөрү капиталдык оңдоого жана жабдууга шашылыш муктаждык бар;
-Маданият үйлөрүндө музыкалык аспаптардын (клавиатура, аккордеон, гитара ж.б.) жоктугу;
-Атайын форманын (көркөм кийимдердин) жоктугу;
-Бий залынын жана ага керектүү жабдуулардын жоктугу;

Чаек айыл аймагына караштуу 7 орто мектеп 6 бала-бакча, 3 үч сааттык бала бакча бар. Билим берүүдөгү негизги көйгөйлөр мектепке чейинки билим берүү тармагына байланыштуу, бала бакчаларда орундар жетишсиз жана көп сандагы балдар кезекте турат. 2023-жылы мектепке чейинки билим берүү кызматтары менен балдардын 45% гана камтылган. СЭӨПтө каралган чаралардын аркасында 2029-жылы балдарды бул кызматтар менен камсыз кылуу 90% га көбөйүшү керек.

-Квалификациялуу окутуучу адистерди тартуу (орус, кыргыз, англис, ж.б.)
-Маалыматтык технологиялар боюнча адистерди даярдоо.
-Көп тилдүү билим берүүнү киргизүү .
-Окуу китептери менен камсыз кылуу (орус классы жана предметтери үчүн)
-Лабораториялык жабдуулардын жетишсиздиги, көрсөтмө куралдардын жетишсиздиги
-Балдар менен ата-энелердин ортосундагы байланышты чыңдоо жана - педагогика жана психология маселелери боюнча консультацияларды өткөрүү (Эне мектеби);
-Мектепти толук санариптештирүү, класстарга, ашканаларга, спорт залдарына видеокөзөмөл орнотуу;
-Дистанттык окутууга жана модулдук системага класстан тышкаркы иштерди киргизүү;
-Мектептердин материалдык-техникалык абалынын начардыгы .

Ден соолук маселелери :

Чаек айылында Э.Матыев атындагы жалпы дарыгерлер-практикалык борбору, 3 ФАП жана 3 үй-бүлөлүк дарыгерлер тобу Чаек айыл аймагынын элине медициналык жардам көрсөтүп келет. Жалпысынан 32 кызматкер эмгектенет. Учурда оорукананын ичи жана сырты жакшы абалда. Бирок, кээ бир медициналык жабдуулар жок. Айылдын санитардык абалы канааттандырарлык. Жугуштуу оорулардын чыгышы, бала бакчаларды, мектептерди жабуу фактылары катталган жок.

Саламаттыкты сактоо тармагында төмөнкүдөй көйгөйлөр байкалат:

-Үй-бүлөлүк дарыгерлер тобуна кадрлардын жетишсиздиги;
-Калктын жугуштуу оорулар жөнүндө маалыматынын жоктугу;
-Айыл ичинде чалуулар болгондо жөө басууга туура келет, эгер бейтап катуу ооруп калса, унаа керек

Корутундулар жана сунуштар :

Жергиликтүү аймактын инфраструктурасы , аны менен коштолгон кызматтар сыяктуу эле олуттуу жакшыртууга муктаж.       -тиричилик таштандыларын чыгаруу  жаатында катуу калдыктарды сорттоо, кайра иштетүүгө багытталган долбоорлорду ишке ашыруу зарыл, полигондордун ирээттүүлүгүнө көзөмөл кылууну талап кылат.                                                                             -Маданиятты жана спортту өнүктүрүү үчүн жаңы объектилерди түзүү, жабдууларды сатып алуу да талап кылынат.           мектепке чейинки мекемелерде орундардын жетишсиздиги көйгөйү бар – балдардын 45%ы гана мектепке чейинки билим берүү кызматтары менен камсыздалган.                                                                                                                                                                      Ошентип, көпчүлүк кызматтарды көрсөтүүнүн деңгээли жана жергиликтүү маселелердин чечилиши АА инфраструктурасынын абалынан көз каранды, бул олуттуу инвестицияны талап кылат. СЭӨП жергиликтүү инфраструктураны калыбына келтирүү боюнча кадамдарды, анын ичинде суу түтүктөрүн, жол участокторун жана бала бакчаларды курууну карайт.

Таштандыны кайра иштетүү

1.Таштандыларды сорттоону уюштуруу (Полигонго контейнер коюп, сорттоо пунктун ачуу)
2.Сорттолгон таштанды калдыктарын кайра иштетүүгө даярдоо (гидравликалык пресс сатып алуу)
3.Макулатураны кайра иштетүүчү жабдыктарын сатып алуу

Кызыл-Жылдыз айылындагы Ак-Иймек каналын ремонттоо

2024-2027-жылдар.

9000,0

2024-2025-жылдар ичи.

Кызыл-Жылдыз айылындагы Майда-Дөбө участогуна электр чубалгыларын алмаштыруу жана мамыларды орнотуу

2024-2025-жылдар ичи

Чаек айылындагы балдар билим алуучу борборду капиталдык ремонттон өткөрүү

5000,0

2024-2028-жылдар. 

  8000,0

2024-2025-жылдар ичи. Долбоордун ишке ашуусу менен Чаек айылынын жергиликтүү тургундарына эс алуусу үчүн жана келген туристтер үчүн жакшы шарт түзүлөт. Айылдын туризм тармагынын өнүгүүсүнө да чон салым кошот.  

2024-жыл ичи.

Кичи-Арал айылына бала бакча салуу

Өсүмдүк өстүрүү

Иштетүү

Чаек айыл аймагында соода ( 54% ) жана айыл чарбасы ( 44% ) үстөмдүк кылат , башка секторлор АА аймагындагы өндүрүш көлөмүнө бир аз салым кошот.

Чаек ААнын экономика тармактарынын түзүмү

АА экономикасында айыл чарбасынын чоң үлүшү ( 44% ) аймактын экономикалык адистештирилгендиги менен түшүндүрүлөт, мында мал чарбасы алда канча алдыда турат – жалпы айыл чарба продукциясынын 81% . Айыл чарба продукциясынын өсүү темпи да бир топ жогору, ал 2022-жылдагы 4% дан 2026-жылы 6%ке чейин өсөт. Ошол эле учурда ААнын агрардык сектору дагы бир катар көйгөйлөр менен мүнөздөлөт:

-Аймактын оор географиялык жайгашуусу - катаал климат, кыска жай жана узак кыш;
-Дыйкандардын жер иштетүү боюнча тажрыйбасы жетишсиз;
-Айыл чарба техникасынын жетишсиздиги;
-Сугат суунун тартыштыгы
-Күйүүчү майдын баасынын туруксуздугу;
-Тургундардын асыл тукум иштерин колдоодон баш тартуусу;
-Айыл чарба продукциясын сатуу боюнча туруктуу соода түйүндөрүнүн жоктугу;
-Туруксуз тамак-аш менен камсыз кылуу;
-Айыл чарба продукциясын экспорттоого шарттын жоктугу;
-Кайра иштетүүчү ишканалардын жетишсиздиги.

Мал чарба тармагында адистештирилген чарбалардан тышкары, сүт жана сүт азыктары үчүн уй малын пайдалануу кеңири колдонулат, бул үй чарбаларына кошумча пайда алып келет. Мындан тышкары, көрүнүктүү айыл чарба продукциясын өндүрүүдө анча активдүү эмес.

Сүттү кайра иштетүүчү ишкана иштеп, сүт азыктарын: сүт, айран, каймак, сары май, чөбөгө, майдын бир нече түрүн чыгарып, ички рынокко сатыкка чыгарууда. 2024-жылы айылыбыздагы жеке ишкер тарабынан мал союучу жайы ачылып, пайдаланууга берилээри күтүлүүдө. Мамлекеттин жана бейөкмөт уюмдардын жардамы менен фермерлерди, аялдарды, жаштарды жана калктын аялуу катмарынын өкүлдөрүн окутуу боюнча иш-чаралар үзгүлтүксүз өткөрүлүп турат. Мал чарбачылыгын колдоо үчүн мындан ары фермерлерди окутуу программаларын колдоо, жаш фермерлерге жардам көрсөтүү, калктын аярлуу катмарынын өкүлдөрүн мал чарбачылык көндүмдөрүн үйрөтүү пландаштырылууда. Ошондой эле алардын өндүрүмдүүлүгүн жогорулатуу максатында жергиликтуу жана жаны породадагы койлорду асылдандыруунун жана багуунун эффективдуу методдорун ишке киргизуу боюнча чараларды ишке ашыруу белгиленген. Малды ветеринардык көзөмөлгө алуу жана эмдөө иштерин жакшыртуу боюнча чаралар каралат, ошондой эле саан уйларды багуу жана багуу технологиясы боюнча окуу-тарбия иштери жүргүзүлөт. Мындай иш-чараларга жаштардын, аялдардын жана калктын аялуу катмарынын өкүлдөрүнүн катышуусуна өзгөчө көңүл бурулат .

ААнын аймагында климаттык оор шарттарга карабастан, айыл чарба өсүмдүктөрүн мындан ары өнүктүрүү үчүн жакшы өбөлгөлөр бар . Аймактын мал чарбасы адистештирилгендигин эске алып, бул жерде негизги басым тоют даярдоого бурулат. Буга көп жылдык чөптөрдүн жетиштүү жыштыгы бар аймактагы талаалар көмөктөшөт. Маданий чөптөрдүн ичинен эспарцет жана бир жылдык чөптөр (сулу) басымдуулук кылат, ошондой эле чөп катары да пайдаланылат. ААнын климаттык шарттарында картошка, сабиз, кызылча, сарымсак ж.б. өстүрүү келечектүү болуп саналат. Ошондой эле бул жерде тоют даярдоо боюнча үзгүлтүксүз окуу иш-чаралары өткөрүлүп, фермер аялдарга жана калктын аялуу катмарына үрөн менен камсыздоодо колдоо көрсөтүлөт. Өсүмдүк чарбачылыгын өнүктүрүү боюнча чаралардын жана иш-чаралардын кеңири спектри каралат:

-жакынкы жайыттардын түшүмдүүлүгүн жогорулатуу, чөптүн үрөнүн себүү;
-ирригациялык системаны өркүндөтүү, анын ичинде Чаек айыл аймагына тиешелүү айыл чарба жерлерин сугаруу үчүн ирригациялык каналдардын картасын түзүү жана анын көйгөйлүү жерлерин аныктоо;
-калктын бардык катмарына, анын ичинде аялдарга, жаштарга жана калктын аярлуу катмарына айыл чарба өсүмдүктөрүн өстүрүүнүн натыйжалуу ыкмалары боюнча түшүндүрүү иштерин жүргүзүү, органикалык жер семирткичтерди колдонууга, которуштуруп -айдоого, сапаттуу үрөндөрдү пайдаланууга басым жасалат;
-бош же суу баскан жерлерде тоют өсүмдүктөрүн өстүрүү;
-деградациясын болтурбоо боюнча алдын алуу чаралары;
-айыл чарба жарманкелерин өткөрүүгө көмөктөшүү;
-бардык жашоочулар муктаждыктарына жараша сугат суусуна ээ болушу үчүн схема түзүлөт; суу алуу системасы бирден жөнгө салынат; айылдын ички ирригациялык тутумунун картасы түзүлүп, көйгөйлүү аймактар аныкталат; Айылдын ички арыктары тазаланат; суу акысын чогултуу боюнча маалымат системалаштырылат, төлөбөгөндөрдүн саны 20% га кыскарат;

Экономиканын башка тармактары активдердин кыйла чектелген комплекси менен берилген. Бүгүнкү күндө ААда 51 дүкөн, 2 наабайкана, кымыз жана сүт сатуучу  соодагерлер (2,5-3 ай гана иштейт), 3 тигүү цехи, 1 май куюучу жай, 8 даяр пластик терезе-эшик цехи, 2 сүт азыктарын кайра иштетүүчү цех, балык өстүрүү боюнча 6 ишкер, 1 кичи базар бар. Учурда жеңил өнөр жай бир кыйла тез өнүгүп жатат: тигүү цехтери ачылып, аялдар жумуш менен камсыз болуп жатат. Экономиканын башка тармактарын өнүктүрүү үчүн төмөнкү чаралардын комплекси каралган:

-калктын кеңири катмарына, анын ичинде аялдарга, жаштарга жана аялуу топтордун өкүлдөрүнө ишкердиктин негиздерин үйрөнүүгө көмөктөшүү, анын ичинде  туризм тармагында; ишкер аялдарды окутуу жана финансылык сабаттуулук боюнча айыл -тургундарынын маалымдуулугун жогорулатуу боюнча жеке иш-чаралар;
-айыл чарба продукциясын кайра иштетүүнү өнүктүрүүгө жана кол өнөрчүлүктү өнүктүрүүгө көмөк көрсөтүү;
-кол өнөрчүлүк борборун уюштурууга жана кол өнөрчүлүк көргөзмөлөрүнө катышууга колдоо көрсөтүү;

Корутундулар жана сунуштар :

ААнын экономикалык адистешүүсү мал чарбачылыгы бойдон калууда, анын үлүшүнө жалпы айыл чарба продукциясынын 88% туура келет . Буга климаттык шарттар жана ААнын географиялык жайгашуусу шарт түзөт. Мал чарбачылыгын мындан ары өнүктүрүү үчүн тоют менен камсыз кылууну көбөйтүү, фермерлерди окутуу жана ветеринардык көзөмөлдү жакшыртуу боюнча бир катар чаралар СЭӨПтө каралат. Өсүмдүк чарбачылыгынын артта калган тармагын экономикалык өсүштүн резерви катары каралып - бул жерде тоют өсүмдүктөрүн өстүрүү аркылуу өсүмдүк өстүрүүчүлүктү жана мал чарбачылыгын өнүктүрүүнү шайкеш келтирүүгө болот, мындан тышкары ирригацияны, үрөнчүлүктү өнүктүрүү боюнча чаралар каралган жана дыйкандарды окутууга көңүл бурулат.

Өнөр жай өндүрүшүнүн көлөмдөрү чоң эмес, бул ААнын андан ары өнүгүүсүнө негиз болуп саналат. Айыл чарба продукциясын кайра иштетүүнү жана жеңил өнөр жайын (кийим тигүү өндүрүшүн) өнүктүрүүнү колдоо зарыл.

АА үчүн келечектүү тармактардын бири туризм болуп саналат . Туристтик зоналарды уюштуруу жана башка жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары менен тажрыйба алмашуу боюнча чаралар көрүлөт.

Чаек айыл аймагына караштуу Көк-Ой айылына “Ак-Молдо” участкасына алма, өрүк, жана карагаттын көчөттөрүн отургузуп питомник уюштурууга инвестор тартуу

2024-жыл ичинде

Бул СЭӨП калктын аялуу катмарын колдоого гана эмес, ошондой эле социалдык жактан муктаж болгон калктын аялуу топторунун жашоо сапатын жакшыртуу максатында аларды аярлуу жарандардын категориясынан экономикалык активдүү субъекттердин категориясына которууга багытталган бир катар чараларды карайт. :

-жетим-жесирлерге жана жаш үй-бүлөлөргө өз бизнесин ачууда реалдуу жардам көрсөтүү үчүн каржылоону тартуу;
-жакырчылыкты азайтуу жана ички жана тышкы миграциянын деңгээлин төмөндөтүү үчүн чакан ишканаларды ачуу аркылуу жаңы жумуш орундарын түзүүгө дем берүү;
-өз бизнесин ачууну каалаган жаштарды колдоо;
-калктын финансылык сабаттуулугун жогорулатуу боюнча окуу иш-чараларын өткөрүү;
-кыш мезгилинде аз камсыз болгон калкка даректүү жардам - 500 кг көмүр;
-дары чөптөрдү өстүрүү үчүн үрөндөрдү тандоо.

Айыл аймакта калктын аярлуу катмарынын өкүлдөрүн жумуш менен камсыз кылууга даяр чакан ишканалар бар. Өкмөттүк эмес уюмдар айрым маселелерди чечүүдө, мисалы, райондук, областтык жана республикалык деңгээлде иш алып барган кайрымдуулук уюмдары менен байланыштарды түзүүдө, үй-бүлөлүк зомбулуктан жапа чеккендерге жардам көрсөтүүдө.Мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын үй-бүлөлүк абалына жана ден соолугуна жана ички, тышкы миграциядагы жарандардын балдарына туруктуу мониторинг жүргүзүлөт. Өнүгүүсүндө кемчиликтери бар балдар үчүн жеринде сабактар өткөрүлөт.

Жыл сайын жакырчылык менен күрөшүү боюнча атайын план түзүлүп, ишке ашырылууда. Жакырчылык жылына 4% азаят. Тобокел тобундагы балдарды коомго интеграциялоо боюнча чаралар иштелип чыккан жана ишке ашырылууда. 110 аз камсыз болгон үй-бүлөгө материалдык жардам көрсөтүлдү. Маданий иш-чараларга калктын аярлуу катмары да катышат.

Эмигранттардын балдары менен иштөө боюнча комплекстүү иш-чаралар иштелип чыккан, ар бир үй-бүлөнүн балдары тыкыр көзөмөлгө алынган. Каттоодо турган мигранттардын балдарына тынымсыз мониторинг жүргүзүлүп, жыйынтыгы боюнча тиешелүү мамлекеттик органга отчет берилет. Мигранттардын балдары, камкорчулары жана тиешелүү мамлекеттик органдардын өкүлдөрү менен жолугушуулар өткөрүлөт. Социалдык маселелер боюнча адистер, мектеп директорлору жана үй-бүлөлүк дарыгерлер тобунун жетекчиси менен биргеликте балдардын укуктары боюнча маалымат стенддери иштелип чыгып, жайгаштырылат.

Корутундулар жана сунуштар :

Аярлуу топтор калктын жалпы санында өтө чоң үлүшүн түзбөйт, бирок ошого карабастан, Эмгек, социалдык камсыздоо жана миграция министрилиги тарабынан даректүү материалдык жардамдан тышкары, калктын аялуу катмарынын өкүлдөрүн иш менен камсыз кылуу боюнча бир катар чараларды көрөт. Аларды кол өнөрчүлүккө жана айыл чарба өндүрүшүнө тартуу. Бул маселелерде акционердик коом бизнестин жана коммерциялык эмес уюмдардын жардамына таянат. Айрым долбоорлор буга чейин макулдашылган жана СЭӨП негизинде ишке ашырылат.

Айыл чарба жерлеринин жалпы аянтындагы иш жүзүндө пайдаланылган айыл чарба жерлеринин үлүшү (%)

Жеке ишкерлерге жер маселеси боюнча жардам

Экологиялык маселелерде бир катар көйгөйлөр бар:

-Көпчүлүк таштандылар сорттолбойт же жок кылынбайт.
-Таштандыларды чогултуу үчүн контейнерлердин жоктугу;
-Таштандыларды чогултуу үчүн кызматкерлердин жетишсиздиги;
-Таштандыларды кайра иштетүүчү жабдуулардын жоктугу;

Корутундулар жана сунуштар:

ААнын аймагында кооптуу же тоо-кен өндүрүшү жок, жаратылыш парктары жок, ошондуктан негизги экологиялык маселелер катуу тиричилик калдыктарын башкарууга байланыштуу. Кырдаалды жакшыртуу үчүн катуу таштанды калдыктары (КТК) полигонду рекультивациялоо, таштандыларды ташып чыгарууну уюштуруу боюнча иш-чаралар, ошондой эле долбоор толукталганда жогорудан келген маалыматты пайдалануу боюнча чоң долбоор каралган.

14

1415

Кен казып алуу акысы

61750

14152

Айыл чарбасына жарактуу жерлердин мамлекеттик фондунун жерлерин иштетүү үчүн ижара акысы